وجوه تناسب در واحد منسجم سوره

چکیده یکی از اجزاء قرآن کریم «سوره» است که در قول و فعلِ خدای حکیم به عنوان واحدی منسجم، تشخّص یافته است. به همین سبب ضرورت دارد در دانش «تناسب آیات» به کشف و تبیین انسجام و تناسب درونی آن پرداخته شود. بررسی دقیق و تدبر عمیق در مجموع سوره­ واحد، وجوه متعددی از تناسب در آیات و سیاق­ها را نمایان می­سازد. اهم وجوه تناسب در گستره سوره­ واحد طی دسته­بندی جامع عبارت است از «تناسب ادبی»، «تناسب موضوعی»، «تناسب مفهومی» و «تناسب غرضی». هر یک از مناسبات یاد شده، انواع متعدد و نمونه­های فراوانی در «سوره» دارد، از جمله «وصف»، «عطف»، «بدل»، «تأکید مطلب گذشته»، «تفصیل اجمال گذشته»، «بیان مصداق و شاهد برای سخن»، «تعلیل مطلب یاد شده»، «تخصیص جمله عام»، «پاسخ به شبهه و سؤالی که در آیه قبل مطرح شده است»، «تناسب آیاتی که یکجا نازل شده‏اند»، «نهی مؤمنان از موالات با مشرکان»، «اثبات توحید و تثبیت ایمان به معاد»، «بیان چکیده­ای از رویارویی انبیا با متمرّدان»، «دعوت به اعتقاد حق و عمل صالح، از طریق انذار و تبشیر» و «نهی از روی­گردانی از نماز جمعه و امر به ترک موانع در وقت ادای آن».